Otwartość buduje zaufanie. Tydzień Otwartej Nauki na UWM

Trwa Tydzień Otwartej Nauki. Z tej okazji Biblioteka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie zaprosiła społeczność akademicką na dwa wydarzenia przybliżające zagadnienia otwartości i dostępności nauki, a także mądrego i bezpiecznego korzystania ze sztucznej inteligencji.

Tydzień Otwartej Nauki to globalna inicjatywa Co roku w październiku na całym świecie promowany jest otwarty dostęp do wiedzy, wyników badań naukowych, danych badawczych i zasobów edukacyjnych. W Kortowie w środę 22 października pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej zaprosili chętnych na wykład o wykorzystaniu w nauce narzędzi AI i prawach autorskich, a dzień później (w czwartek 23 października) na webinarium: „Otwarte dane badawcze – jak napisać dobry plan zarządzania danymi”.

To czas, kiedy uczelnie, biblioteki oraz instytuty naukowe organizują wydarzenia, które mają edukować i inspirować do dzielenia się wiedzą w sposób otwarty i odpowiedzialny”

– mówiła mgr inż. Jolanta Osiecka-Murawa, zastępca dyrektora Biblioteki UWM ds. komunikacji naukowej.

W tym roku skupiamy się na dwóch kluczowych aspektach. Pierwszy to otwartość w kontekście nowych technologii, jak sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe wpływają na sposób, w jaki tworzymy, przetwarzamy i udostępniamy wiedzę. Drugi aspekt to otwarte dane badawcze: jak je planować, zarządzać nimi i udostępniać zgodnie z zasadami fair. To temat naszego webinarium, które ma charakter praktyczny i edukacyjny. Tydzień Otwartej nauki to również przypomnienie, że nauka powinna służyć społeczeństwu, być otwarta.”

Organizatorka spotkania przypomniała, że jednym z najważniejszych dokumentów, który kształtuje współczesną politykę otwartego dostępu, jest PLAN S, który został opracowany w 2018 r. przez inicjatywę cOAlition S, zrzeszającą agencje i fundacje finansujące badania naukowe. Członkiem koalicji jest Narodowe Centrum Nauki. Celem planu S jest zapewnienie natychmiastowego, otwartego dostępu do publikacji naukowych finansowanych ze środków publicznych lub prywatnych.

Zależy nam na tym, żeby Tydzień Otwartej Nauki był okazją do refleksji nad tym, jak prowadzimy i udostępniamy badania. Otwarta nauka sprzyja współpracy, zwiększa widoczność dorobku naukowego i buduje zaufanie społeczne. Chcemy, by Uniwersytet Warmińsko-Mazurski był miejscem, gdzie ta otwartość idzie w parze z jakością i etyką naukową”

– podkreślała mgr inż. Jolanta Osiecka-Murawa.

Dr Ewa Lewandowska z Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego UWM wprowadziła słuchaczy w zagadnienia z prawa autorskiego.

 Zwrócę uwagę na istotę prawa autorskiego, czyli na autora, który odgrywa najważniejszą rolę w tym prawie autorskim, ale też na to, że prawo to pełni funkcję społeczną, ponieważ przewiduje szereg ograniczeń i wyjątków dla monopolu autorskiego, m.in. przez regulację dozwolonego użytku osobistego, dozwolonego użytku publicznego. Wspomnę także o przedmiocie prawa autorskiego, czyli o utworze. Zwrócę uwagę na utwór naukowy, który w kontekście otwartej nauki wydaje mi się zagadnieniem istotnym”

– mówiła przed swoim środowym wystąpieniem w rozmowie z „Wiadomościami Uniwersyteckimi”.

Dr hab. Marek Salamonowicz prof. UKW, wykładowca Szkoły Doktorskiej UWM, kierownik Katedry Prawa Cywilnego na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy wygłosił wykład pt. „Otwarty dostęp w dobie uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. W poszukiwaniu dobrych praktyk akademickich”.

Chciałbym wskazać na korzyści, jakie wynikają z otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych oraz odnieść się do tematu text and data mining, czyli uczenia maszynowego, eksploracji mechanicznej tekstów i danych. Opowiem także o licencjach Creative Commons, bo np. wydawnictwa uczelniane korzystają z tych licencji”

– mówił prof. Salamonowicz. Prelegent postawił także pytanie, czy wydawnictwo powinno składać oświadczenie opt-out, czyli nie dopuszczać, żeby jego zasoby były wykorzystywane w sposób komercyjny np. do trenowania sztucznej inteligencji.

Pojawia się wiele pytań związanych z tym, co można udostępnić. Mam nadzieję, że to spotkanie będzie jednym z odcinków toczącej się debaty, jakie są dobre praktyki w zakresie wykorzystywania sztucznej inteligencji w działalności akademickiej, w dydaktyce, w publikacjach, w prowadzeniu badań. Chodzi o to, żeby uczelnia świadomie wskazywała na te silniki, te modele AI, które są wiarygodne, bo jest ryzyko halucynacji.”

Ekspert zwrócił uwagę na zasady stosowania sztucznej inteligencji w działalności akademickiej, np. na kwestię etycznego postępowania i rzetelności, żeby nie przypisywać sobie autorstwa pracy, która została wygenerowana przez AI. Podkreślił też, że narzędzia sztucznej inteligencji to ciekawe pole dla pracy naukowej.

Jestem wdzięczny Wydziałowi Mechatroniki UKW i Wydziałowi Informatyki za to, że pokazują bardzo ciekawe modele i silniki i za to, co robią ze studentami oraz jak badają funkcjonowanie sztucznej inteligencji”

– mówił prof. Marek Salamonowicz zdradzając, że chciałby, by tworzono lokalne modele AI, żeby można było korzystać ze sztucznej inteligencji bez ryzyka utraty poufności danych.

Relację przygotowała Anna Wysocka z „Wiadomości Uniwersyteckich”.