Druga (krakowska) odsłona Światowego Kongresu Kopernikańskiego

Prof. Jacek Popiel, rektor UJ, a więc i spadkobierca Macieja z Kobylina, który Kopernika przyjmował w progi Akademii Krakowskiej, przypominał: "Wielowiekowe znakomite dziedzictwo Mikołaja Kopernika, uczonego, który swoje obowiązki wobec społeczeństwa rozumiał szeroko, jest dla społeczności uczonych źródłem trudnych do przecenienia korzyści poznawczych, lecz także najzupełniej konkretnych zobowiązań. Pragnę w związku z tym wyrazić głębokie przekonanie, że nasza działalność (…) musi być mocno osadzona w szerokim kontekście społecznym. Prowadząc poszukiwania, winniśmy jednocześnie orędować na rzecz zasad i wartości fundamentalnych dla całego demokratycznego świata, angażując się osobiście w obronę norm i praw konstytutywnych dla kultury i cywilizacji zachodniej. Mikołaj Kopernik przekazuje współczesnym pokoleniom (…) przekonanie, że nauka musi być otwarta, a naukowiec w swoich badaniach musi być nie tylko wolny, ale również niesłychanie odważny."

Prof. Jerzy Przyborowski w swoim przemówieniu przypominał, jak ważna w życiu astronoma była Warmia. "19 lutego rozpoczęliśmy wędrówkę za Kopernikiem i z Kopernikiem. Rozpoczęła się w Toruniu, gdzie się urodził. Kroczymy przez miejsca wyjątkowe - Kraków, bo tutaj, na Akademii Krakowskiej, podjął studia w zakresie nauk wyzwolonych. Jednak chciałbym podkreślić, że nie byłoby to możliwe, gdyby nie jego protektor - jego krewny i zarazem biskup warmiński Łukasz Watzenrode, który sfinansował mu studia zarówno w Polsce, jak i za granicą. Za jego przyczyną został również kanonikiem warmińskim. W ten sposób rozpoczął drogę do wszystkich swoich osiągnięć" - mówił Rektor UWM. "Najważniejsze z nich to oczywiście dzieło De Revolotionibus..., ale uczestniczył również m.in. w zjazdach stanów pruskich – to z Warmii jeździł do różnych miast, gdzie wykazywał nie tylko umiejętności dyplomatyczne, ale także polityczne. W Grudziądzu ogłosił traktat „Tractatus demonetis”, czyli traktat o biciu pieniądza. Będąc zarządcą dóbr kapitulnych, wykazywał się dbałością o społeczność Warmii. Wszystkie umiejętności, które uzyskał, studiując w Krakowie oraz na włoskich uniwersytetach, wykorzystał w codziennym życiu na Warmii."

Rektor UWM zaprosił wszystkich zebranych do udziału w olsztyńskiej odsłonie Światowego Kongresu Kopernikańskiego. "Od 21 do 24 czerwca będziemy mieć dyskutować o Koperniku i jego działalności na Warmii. Będzie również okazja do tego, aby zapoznać się ze śladami jego życia – artefaktami, które towarzyszyły mu na co dzień. Zapraszam na Warmię, do Olsztyna, do Muzeum Warmii i Mazur, do Muzeum Archidiecezji Warmińskiej oraz na Wzgórze Katedralne, gdzie w 2010 roku ponownie złożono szczątki Kopernika i gdzie można oddać mu hołd" -  mówił prof. Przyborowski.

Po Olsztynie Światowy Kongres Kopernikański po raz drugi zawita do Torunia. O jego organizacji w mieście rodzinnym astronoma mówił rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

"Przygotowaliśmy trzy sesje naukowe" - zdradził zebranym w Krakowie gościom prof. Andrzej Sokala, rektor UMK. "Tematem przewodnim pierwszej z nich będzie historia astronomii. Podczas tej sesji będziemy rozważali stan obecny badań nad astronomią przedkopernikańską, astronomią Kopernika oraz podyskutujemy o tej najwcześniejszej recepcji dzieła Kopernika „De Revolutionibus”. Następnie odbędzie się część kulturoznawcza. Kulturoznawcy, językoznawcy, historycy oraz historycy sztuki będą ustalać pozycję Mikołaja Kopernika w szeroko rozumianej kulturze. Trzecia sekcja będzie poświęcona historii medycyny, a tematem przewodnim będą podróże medyczne w Europie Środkowo-Wschodniej od czasów Kopernika po wiek XX. Tym częściom ściśle naukowym będą towarzyszyć różne inne wydarzenia, m.in. popularno-naukowe. Chciałabym zwrócić uwagę na jedno z nich: równo 100 lat temu powstało w Toruniu Polskie Towarzystwo Astronomiczne, więc tak się składa, że w tym roku obchodzi setny jubileusz, który będzie świętowany w Toruniu w ramach Światowego Kongresu Kopernikańskiego. Już dzisiaj zapraszam państwa do Torunia na obrady oraz na uroczyste zakończenie Światowego Kongresu Kopernikańskiego."

Po wystąpieniach okolicznościowych i oficjalnym rozpoczęciu Kongresu wykład inaugurujący krakowskie obrady wygłosił ks. prof. dr hab. Michał Heller. Jak przyznał, było to dla niego ważne wydarzenie.

"To dla mnie zaszczyt móc wygłosić wykład inauguracyjny na krakowskiej odsłonie Światowego Kongresu Kopernikańskiego" -  mówił ks. prof. Heller. "Obchodzę tutaj również swój osobisty jubileusz, ponieważ pół wieku temu miałem zaszczyt wygłosić wykład otwierający podczas krakowskiego międzynarodowego kongresu kopernikańskiego – było to w 1973 roku. Był on poświęcony modelom kosmologicznym. Czas mija błyskawicznie i oto dzisiaj jesteśmy 50 lat po tym wydarzeniu i po raz kolejny mam zaszczyt skierowania do państwa mojego wystąpienia."

W swoim wystąpieniu ks. prof. Heller mówił o „Teorii względności Mikołaja Kopernika”. "Wszyscy wiedzą, że „Kopernik wstrzymał słońce, ruszył ziemię”, ale tylko lepiej poinformowani wiedzą, że w rzeczywistości był to znacznie bardziej prozaiczny zabieg – po prostu zamiana układu odniesienia związanego z ziemią na układ związany ze słońcem. Z pewnością jest to ogromne osiągnięcie, ale żeby je wiązać z teorią względności i przypisywać Kopernikowi? W tym kontekście możemy uznać Kopernika za prekursora teorii względności, jeszcze przed Einsteinem. Jeśli popatrzymy na to z perspektywy lokalnej, tego, co się działo w czasach Kopernika, to rzeczywiście nie ma podstaw do utożsamiania Kopernika z rewolucją Einsteina. W tamtych czasach, jeśli w ogóle posługiwano się pojęciem układu odniesienia, to czyniono to w sposób czysto intuicyjny, a nie w sposób dorozumiany. Rzecz w tym, że wielkie rewolucje naukowe postrzegane z perspektywy lokalnej nigdy na takie nie wyglądają. Dlatego proponuję, abyśmy spojrzeli dzisiaj na to z perspektywy globalnej" - tłumaczył.

W programie tego dnia znalazły się także sesje plenarne: „Rewolucja i kryzys w nauce: nauka płynąca z przeszłości i spojrzenie w przyszłość” i „Rewolucja (kopernikańska) w ekonomii” oraz wykład prof. Michela De Vroey'a pt. „The ‘Empirical Turn in Economics’, A Copernican Turn or a Return of the Pendulum?”.

W czwartek (25 maja) zaplanowano w Krakowie wykład „T. Gresham, M. Kopernik czy N. Oresme? Z historii prawa gorszego pieniądza” oraz kilka paneli dyskusyjnych w części filozoficznej („How Copernicus saw the world?”, „Science and the evolution of worldviews”, „Evolution or revolution: on progress in science”, „The future of science”) oraz w części ekonomicznej („Fiscal-Monetary Policy Nexus”, „Evolution of the International Financial System”, „Korzyści z ustabilizowania i otwarcie polskiej gospodarki na wymianę”, „O naprawie monety – od kopernikańskiej teorii pieniądza do współczesnych dylematów polityki monetarnej i fiskalnej w odpowiedzi na kryzys energetyczno-klimatyczny”).

W programie ostatniego dnia kongresu znalazły się: wykład „The Anthropic Principle”, dyskusje panelowe („Is the Universe Fine-Tuned for Life?”, „Prognozowanie makroekonomiczne. Teoria i praktyka”, „Rewolucja cyfrowa i jej konsekwencje dla sfer finansowej i realnej gospodarki”) oraz dyskusje plenarne („The Rational Universe” i „The Human Universe”).

>>> PROGRAM KRAKOWSKIEJ CZĘŚCI ŚKK

Relację przygotowały: Daria Bruszewska-Przytuła i Marta Wiśniewska z Wiadomości Uniwersyteckich.